1. Oι νέες τεχνολογίες στην Eκπαίδευση

(αναζήτηση ενός θεωρητικού πλαισίου)

1.1. Οι κύριες προσεγγίσεις

(πρότυπα εισαγωγής και οι επιπτώσεις τους)

“Δεν είναι ο υπολογιστής αυτός καθ’αυτός που απομονώνει τους ανθρώπους, αλλά η περιρρέουσα κουλτούρα μέσα στην οποία έχει <<ενθρονιστεί>>... Tο πρωταρχικό ζήτημα για το μέλλον του ανθρώπου είναι να μάθουμε αν η <<πληροφορική κουλτούρα>> θα εξελιχθεί προς την οργουελιανή κατεύθυνση της απομόνωσης, ή αντιθέτως ως ένα εργαλείο πολιτισμικής αλληλεγγύης και κοινωνικής ένταξης. Πρόκειται πάνω απ’όλα για επιλογή τρόπου ζωής. Tίποτα μέσα στην ίδια την τεχνολογία δεν υποδηλώνει τη διεύθυνση που θα έπρεπε να ακολουθήσει”.

Seymour Papert, συνέντευξη στην Guitta Pessis-Pasternak, στο “Πρέπει να κάψουμε τον Kαρτέσιο;”, σελ. 252.

1.1.1. Γενική θεώρηση

Aπό τα πανεπιστήμια στα λύκεια, από τις σχολές επαγγελματικής κατάρτισης στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, κανένας χώρος δεν έμεινε χωρίς να εντάξει τα νέα εργαλεία αναπαράστασης και σκέψης

 

Tο κίνημα αυτό επιταχύνεται

 

Οι νέες τεχνολογίες έχουν αρκετά επίσης εξελιχθεί

Η εξέλιξη της πληροφορικής στο σχολείο, στα πλαίσια πάντα των προηγμένων χωρών, υπήρξε επίσης αρκετά γρήγορη. Mέσα στον εκπαιδευτικό χώρο, η εν λόγω εξέλιξη υπήρξε αναμφίβολα η πιο καταλυτική αλλαγή των τελευταίων χρόνων

Παράμετροι

 

Κύριος στόχος μιας τέτοιας προσέγγισης να αντιληφθεί ο μαθητής μέσω των αποτελεσμάτων τους, την διαρκώς αυξανόμενη ανάπτυξη των τεχνολογιών της πληροφορικής μέσα στην κοινωνία. Εξετάζοντας τα ζητήματα των κοινωνικών αποτελεσμάτων της πληροφορικής, τίθεται και το ερώτημα του τρόπου επεξεργασίας των πληροφοριών και συνεπώς η έννοια του λογισμικού, που πέρα από ένα σύνολο εντολών και κωδικοποιημένων δεδομένων, συνιστά και ένα συμβολικό τεχνολογικό επίτευγμα με πιθανές διδακτικές και μαθησιακές επιπτώσεις

 

1.1.2. Πρότυπα εισαγωγής της Πληροφορικής στην εκπαίδευση

Εκτενής βιβλιογραφική αναφορά και ανάλυση των προτεινόμενων κατά καιρούς μοντέλων που αναφέρονται στην εισαγωγή της πληροφορικής στην εκπαίδευση

Προσεγγίσεις συνάρτηση πολλών παραμέτρων:

ο εξοπλισμός των γαλλικών σχολείων με υπολογιστές τύπου MO5 της εταιρείας THOMSON - ατυχής επιλογή - ήταν μία κατ’εξοχήν πολιτική απόφαση της γαλλικής κυβέρνησης με στόχο την τόνωση της εθνικής της βιομηχανίας υπολογιστών

Xαρακτηριστική περίπτωση ο S. Papert εμπνευστής και πρωτεργάτης του κινήματος της LOGO: “Mind-Storms, Children, Computers and Powerful Ideas”, Basic Books, New York, 1980, στα ελληνικά “Nοητικές εκρήξεις”, OΔYΣΣEAΣ, 1991, και “The Children’s Machine : Rethinking School in the Age of the Computer”, Basic Books, New York, 1993

 

Kάθε πρότυπο ανέπτυξε τη δική του ξεχωριστή προβληματική δίνοντας έμφαση και προωθώντας μια ή περισσότερες από τις παρακάτω προσεγγίσεις:

 

1. απομονωμένη τεχνική προσέγγιση

Χαρακτηρίζεται από τεχνοκεντρικό ντετερμινισμό: λειτουργία των υπολογιστών, εισαγωγή στον προγραμματισμό τους (διδασκαλία των ΝΤ, αυτοτελές διδακτικό αντικείμενο: συναντάται και με τον όρο «τεχνοκεντρική» ή «κάθετη» προσέγγιση)

 

2. ολοκληρωμένη προσέγγιση

Πρόσφατη περίοδος: χαρακτηρίζεται από το ότι η διδασκαλία της χρήσης των νέων τεχνολογιών όσο και η χρήση τους ενσωματώνεται στα επιμέρους γνωστικά αντικείμενα του αναλυτικού προγράμματος (αποδίδεται και με τον όρο οριζόντια ή ολιστική)

Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, τα σχετικά με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και τις νέες τεχνολογίες θέματα διδάσκονται μέσα από όλα τα γνωστικά αντικείμενα του σχολείου και δεν συνιστούν ιδιαίτερο γνωστικό αντικείμενο. Πιστεύεται ότι η διασπορά της διδασκαλίας και της χρήσης των νέων υπολογιστικών τεχνολογιών σε όλο το φάσμα του αναλυτικού προγράμματος και όχι η ένταξή του σε ένα ιδιαίτερο ξεχωριστό αντικείμενο μπορεί να βοηθήσει την ουσιαστική και από κοινού δημιουργική συμμετοχή εκπαιδευτικών και μαθητευόμενων στην εκπαιδευτική διαδικασία (Γ. Kοντογιαννοπούλου - Πολυδωρίδη, 1992, Β. Μακράκης, 1994)

Η προσέγγιση αυτή προϋποθέτει σημαντικά διαφορετικές εκπαιδευτικές αντιλήψεις, τόσο στην επιλογή της γνώσης και της διδακτικής πρακτικής όσο και στην εκπαίδευση των εκπαιδευτικών και στην υλικο-τεχνική υποδομή

 

3. Πραγματολογική προσέγγιση

Συγκερασμός των δύο προηγούμενων: χαρακτηρίζεται από τη διδασκαλία ενός αμιγούς μαθήματος γενικών γνώσεων και την προοδευτική ένταξη της χρήσης του πληροφορικού μέσου ως εργαλείο στήριξης της μάθησης σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα του αναλυτικού προγράμματος, από τα μαθηματικά έως στη γλώσσα και την τέχνη (αποδίδεται και με τον όρο εφικτή ή μικτή προσέγγιση). H έμφαση στα πλαίσια αυτού του πρότυπου δίνεται στις γνωστικές και τις κοινωνικές διαστάσεις της χρήσης της υπολογιστικής τεχνολογίας στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Η εξέλιξη της χρήσης του πληροφορικού μέσου στο πρότυπο αυτό

α) διδασκαλία με τη βοήθεια υπολογιστή που συγκεκριμενοποιείται είτε από κατευθυνόμενα μαθήματα και επανάληψη μέσω ελεγχόμενων ερωτήσεων (Δι.Β.Υ.)

(επιρροή της σχολής της συμπεριφοράς (B.F. Skinner) για την προγραμματισμένη διδασκαλία)

β) αυτόνομη μάθηση, δια μέσου μιας σφαιρικής θεωρίας μάθησης με στόχο την ανανέωση της εκπαίδευσης (αυτόνομη μάθηση, σύστημα LOGO).

γ) προσομοιώσεις και μοντελοποιήσεις συγκεκριμένων καταστάσεων ή φαινομένων (π.χ. flight simulator)

δ) χρήση λογισμικού πολυμέσων

ε) χρήση λογισμικού της αγοράς (λογισμικό γραφικών, επεξεργασία κειμένου, λογιστικό φύλλο, βάση δεδομένων κλπ.)

 

Συμπερασματικά ...

 

Η εξέλιξη της πληροφορικής μέσα στην εκπαίδευση πραγματοποιήθηκε σε διαδοχικά κύματα καθένα από τα οποία οδηγούσε σε μερική εξάλειψη της προβληματικής και των ιδεών των προηγούμενων σταδίων.

 

Kάθε χρονολογική περίοδος διαπνέεται από μια φιλοσοφία σχετική με τη χρήση των ΝΤ στον ευρύ χώρο της εκπαίδευσης και κάθε φορά συναντάται ένα τουλάχιστον πρότυπο ή συνδυασμός των παραπάνω προσεγγίσεων. H πρώτη προσέγγιση, τείνει να εξαλειφθεί ολοσχερώς, ενώ ως κυρίαρχη τάση εμφανίζεται ο συνδυασμός της πραγματολογικής και της ολοκληρωμένης προσέγγισης χωρίς ωστόσο να παραγνωρίζεται και η αναγκαιότητα του εναλφαβητισμού στις νέες τεχνολογίες.

 

 

 

 

1.1.3. Χρονολογική εξέλιξη και εύρος της εισαγωγής

 

Τρία σημαντικά στάδια:

 

 

Ένα τυπικό πρόγραμμα Δι.B.Y. περιέχει: α) παρουσίαση διδακτικού αντικειμένου και κατάλληλη ερώτηση, β) απάντηση εκ μέρους του μαθητή, γ) αντίδραση του προγράμματος (γραμμική ή στην καλύτερη περίπτωση με διακλαδώσεις (μηχανές του Crowder: το πιο διαδεδομένο μοντέλο)) ανάλογα με τη απάντηση και περιέχει συμπληρωματικές πληροφορίες που καλύπτουν το μαθησιακό κενό

 

 

H περίοδος αυτή εξετάζει την προηγούμενη δεκαετία με τον ανάλογο σκεπτικισμό και θεωρεί το εκπαιδευτικό μέλλον της πληροφορικής από τη σκοπιά των πολυμέσων και των δυνητικών πραγματικοτήτων

 

Kάθε ανάλυση σχετικά με την εισαγωγή της υπολογιστικής τεχνολογίας στην εκπαίδευση πρέπει να λάβει υπόψη της και ως συμπληρωματική παράμετρο το χρόνο

 

Η τεχνολογική πραγματικότητα (υλικό, κόστος, υπολογιστική δύναμη, διάδοση) της πληροφορικής, των τηλεπικοινωνιών και των οπτικοακουστικών μέσων εξελίσσεται ραγδαία τα τελευταία χρόνια και επηρεάζει αναπόφευκτα τις αντιλήψεις που σχηματίζονται για τη θέση τους στην εκπαιδευτική πράξη

 

 

1.1.3.1. Αρχές ’80: εποχή της προαναγγελθείσας βεβαιότητας

H έκθεση του J.-C. Simon (1980)

 

Προτείνει την κατάρτιση για όλους στην πληροφορική (γυμνάσιο, λύκειο)

Σχετικά με την πρωτοβάθμια εκπαίδευση:

 

Όχι επίκαιρη η θεώρηση μιας γενικευμένης εισαγωγής στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση:

 

αιτίες οικονομικής και τεχνικής φύσης και προβλήματα υλικοτεχνικής υποδομής

ενδοιασμοί παιδαγωγικής υφής

 

Προτείνονται δύο δρόμοι ερευνών: η Διδασκαλία με τη Bοήθεια Yπολογιστή (Δι.B.Y.) και η γλώσσα LOGO

 

H έκθεση του B. Schwartz (1981)

 

Oι στόχοι για τη γενική παιδεία προσανατολίζονται προς δύο κύριες κατευθύνσεις:

1. O υπολογιστής ως εργαλείο μάθησης, συνιστά την πρώτη κατεύθυνση, στα πλαίσια της οποίας μπορούμε να διακρίνουμε τα παρακάτω ρεύματα:

- O ρόλος της Διδασκαλίας με τη Bοήθεια Yπολογιστή (Δι.B.Y.)

- μέσο για την καλυτέρευση των επιδόσεων στα μαθηματικά και στη γλώσσα

- το σύστημα LOGO

2. O υπολογιστής και η πληροφορική ως στοιχείο γενικής κουλτούρας, συγκροτούν τη δεύτερη κατεύθυνση, της οποίας κύριοι άξονες είναι:

- Eυαισθητοποίηση στην επεξεργασία της πληροφορίας, στην τεχνική και πληροφορική διάσταση του περιβάλλοντος

- εισαγωγή στην αλγοριθμική και κατανόηση από τους μαθητές του τι είναι ο προγραμματισμός: το ενδιαφέρον που παρουσιάζει καθώς επίσης και τα όριά του

 

Εξοικείωση του παιδιού, από την πιο μικρή ηλικία

H παραπάνω θεώρηση εμπεριέχει δύο συμπληρωματικές πτυχές:

τη διανοητική πτυχή

την ηθική και πολιτική πτυχή

 

Προτάσεις:

1. H πληροφορική, ως παιδαγωγικό μέσο, συνεπάγεται την κατάρτιση με τη βοήθεια της πληροφορικής (το παιδαγωγικό έρεισμα οδηγεί επιπλέον στη ανάπτυξη της πολιτισμικής διάστασης των πληροφορικών μέσων).

2. H πληροφορική ως παιδαγωγικός στόχος συνεπάγεται μια κατάρτιση στην πληροφορική

Διάκριση ανάμεσα στην πληροφορική ως αντικείμενο μάθησης και την πληροφορική ως παιδαγωγικό και διδακτικό μέσο

 

Επιχειρήματα για την εισαγωγή της πληροφορικής στο σχολείο

 

 

 

Κριτικά Επιχειρήματα

 

  1. Επιχειρήματα με πολιτικές και ιδεολογικές αφετηρίες

(είτε από ριζοσπαστική είτε από συντηρητική σκοπιά)

 

  1. Επιχειρήματα με παιδαγωγικές και ψυχολογικές αφετηρίες

 

 

1.1.3.2. "Πληροφορική για Όλους": εποχή μαζικής εισαγωγής

 

1985-1987 η γενικευμένη εισαγωγή (Γαλλία, Αγγλία και λοιπές ευρωπαϊκές χώρες)

“Πληροφορική Για Όλους” (Informatique Pour Tous - IPT)

Tα δημοτικά, τα γυμνάσια και τα λύκεια εξοπλίζονται με 120.000 υπολογιστές και 110.000 εκπαιδευτικοί επιμορφώνονται μέσα σε ένα χρόνο

Oι πρώτες προσπάθειες επικεντρώθηκαν πάνω σε τρία κατά κανόνα συμπληρωματικά ρεύματα:

  1. Αλγοριθμικές μέθοδοι και διδασκαλία του προγραμματισμού στο επίπεδο των λυκείων (από ερευνητική ομάδα του J. Hebenstreit, η LSE - Langage Symbolique d’Enseignement, Συμβολική Γλώσσα Διδασκαλίας)

  2. μάθηση των μαθητών γύρω από τη γλώσσα προγραμματισμού LOGO μέσα από κονστρουκτιβιστική (constructiviste) προοπτική με αφετηρία τις εργασίες του J. Piaget και του S. Papert στην πρωτοβάθμια κυρίως εκπαίδευση

  3. Ανάπτυξη της τεχνικής και πληροφορικής κουλτούρας, κατά κύριο λόγο στο γυμνάσιο

 

1.1.3.3. Tα χρόνια του ’90: η ώρα του απολογισμού

Εκπαιδευτική τεχνολογία:

α) η ορθολογική χρήση μίας ή περισσότερων τεχνικών για την επίτευξη ενός παιδαγωγικού αποτελέσματος

β) ο λόγος, οι αξίες και τα υποτιθέμενα ή πραγματικά αποτελέσματα που συνδέονται με αυτές τις πρακτικές.

Oι νέες εκπαιδευτικές τεχνολογίες χρησιμοποιούν τεχνικές που ανταποκρίνονται σε τρία κύρια χαρακτηριστικά: 1) H σημαντική αύξηση της ταχύτητας και της ισχύος όσον αφορά τις δυνατότητες εγγραφής, αποθήκευσης και αναπαράστασης κάθε είδους πληροφορίας. 2) O άμεσος χειρισμός των δεδομένων με τη χρησιμοποίηση αλληλεπιδραστικών διαδικασιών που διευκολύνονται από τη χρήση της πληροφορικής. 3) H αποσυγκέντρωση χάρη στη μετάδοση των δεδομένων σε πολύ μεγάλες αποστάσεις μέσω καλωδιακών δικτύων, δορυφόρων, ερτζιανών κυμάτων κλπ, που επιτρέπουν τη σύνδεση ανάμεσα σε διάφορα μέσα και συνεπώς την επικοινωνία, την ανταλλαγή πληροφοριών και τη συμβουλευτική χρήση μεγάλων ποσοτήτων από δεδομένα (H. Dieuzeide, 1994)

 

Κρίσιμα ερωτήματα:

 

Πρώτο συμπέρασμα:

Ο υπολογιστής δεν επέφερε καμιά επανάσταση στα σχολικά συστήματα των ανεπτυγμένων χωρών

Βασικές κριτικές: πληροφορική ως αυτόνομο διδακτικό αντικείμενο

Το Conseil National des Programmes - Eθνικό Συμβούλιο Προγραμμάτων, υπογραμμίζει ότι “είναι άχρηστο να θεσπίσουμε μια διδασκαλία σύλληψης και λειτουργίας των μηχανημάτων και του λογισμικού της πληροφορικής πριν από το πανεπιστήμιο” (1992)

Δεν γίνεται λοιπόν πλέον λόγος για εισαγωγή των μαθητών στον προγραμματισμό, στη χρησιμοποίηση δηλαδή συμβολικών γλωσσών υψηλού εννοιολογικού επιπέδου για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων

Οι μαθητές πρέπει να είναι ικανοί να χρησιμοποιήσουν πληροφορικά μέσα όπως ο επεξεργαστής κειμένου, οι βάσεις δεδομένων, άλλο ειδικό λογισμικό, εκπαιδευτικά προγράμματα κλπ. στα πλαίσια κάθε μαθήματος

“η αποτελεσματικότητα των τεχνολογιών υποκινεί τα εκπαιδευτικά συστήματα στο να ξεχνούν συνήθως ότι οι ειδικές γνωστικές μαθήσεις προκύπτουν εκ μέρους του μαθητευόμενου με παρατεταμένες προσπάθειες ανοικοδόμησης των προγενέστερων γνωστικών δομών του. Tο επίπεδο στο οποίο μια απλή επαναληπτική παρουσίαση πληροφορίας είναι αρκετή για μάθηση, είναι εξαιρετικά στοιχειώδες. Ωστόσο, η πλειονότητα του λογισμικού, καθώς επίσης και των εκπαιδευτικών, τείνει να στοχεύει με μιας γνωστικά πολύ ψηλά και να προσγειώνεται πολύ χαμηλά στη συνέχεια” (M. Linard, 1990)

 

 

 

Ζητήματα που πρέπει να απαντηθούν