• εφαρμογή των πολυμέσων σε πολλούς και διαφορετικούς χώρους
• θέσπιση μιας αντίστοιχης επιστημονικής κοινότητας

Vannevar Bush (1945), η ιδέα του υπερκειμένου (hypertext):

σκοπός η βελτίωση των τρόπων πρόσβασης στην πληροφορία

memex (Memory Extender): θα επέτρεπε τη δημιουργία “προσεταιριστικών δεικτών” (index associative), οι οποίοι και θα απομνημόνευαν τους συνδέσμους (links) ανάμεσα στα σημασιολογικώς συνδεμένα μέρη ενός συνόλου

την ίδια εποχή κάνει και την εμφάνισή του ο όρος υπερκείμενο (hypertext)

εμπνευστής ο Theodor Holme Nelson (1965)

F κείμενο: γραμμική δομή, λίγο ή πολύ ισχυρώς ιεραρχημένη

F υπερκείμενο: δομή σε δίκτυο

τα στοιχεία κειμένου αποτελούν κόμβους συνδεμένους με μη γραμμικές και ασθενώς ιεραρχημένες σχέσεις

τεχνικό επίπεδο:

F ένα σύνολο κόμβων (nodes) συνδεμένων με συνδέσμους (links)

λειτουργικό επίπεδο:

F ένα λογισμικό περιβάλλον που έχει σκοπό να οργανώσει γνώσεις ή δεδομένα για την πρόσκτηση πληροφοριών και την επικοινωνία

υλικό από κείμενα και στην πιο σύγχρονη μορφή του (τότε μιλάμε για υπερμέσο) εικόνες, γραφικά, video, κινούμενες εικόνες (animation) κλπ., που βρίσκονται σε ψηφιακή μορφή και συνδέονται έτσι ώστε θα ήταν αδύνατο να παρουσιαστούν από ένα συμβατικό βιβλίο

F η έννοια του υπερμέσου στηρίζεται στην οργάνωση των πληροφοριών (πολλαπλού τύπου) που επιτρέπει τη μη γραμμική ανάγνωσή τους

η έννοια του πολυμέσου αφορά τη δυνατότητα της μηχανής (και της εφαρμογής) να διαχειρίζεται πολλά κανάλια αισθητικής επικοινωνίας με το χρήστη, όπως ήχος, εικόνα, video, ενώ κάποιες φορές εμπλέκει απτές πληροφορίες (π.χ. οθόνες αφής) ή ακόμα όσφρηση, σωματικές κινήσεις και επιστροφή προσπάθειας (virtual reality)

F στις απλές εφαρμογές πολυμέσων ο χρήστης δεν έχει έλεγχο του συστήματος

F η έννοια του πολυμέσου δεν συνεπάγεται τη έννοια του υπερμέσου

F ένα υπερμέσο δεν είναι ένα αλληλεπιδραστικό πολυμέσο

Όλα: κείμενο, γραφικά, εικόνα, προσομοίωση κίνησης, video πηγή: Π. Πολίτης, 1994

• βάση δεδομένων (data base level) με κείμενο, εικόνες, ήχο, video κλπ.:

F κοινά χαρακτηριστικά με όλα τα γνωστά πληροφοριακά συστήματα (πρόσβαση σε remote servers, multi-user access, ζητήματα ασφάλειας, back-up)

• επίπεδο αφηρημένου μηχανισμού υπερκειμένου (hypertext abstract machine level):

ένα σημασιολογικό δίκτυο που σχηματίζεται από ιεραρχικές, προσεταιριστικές και αναλογικές σχέσεις που διέπουν τις διάφορες θεματικές ενότητες, έννοιες των κόμβων (nodes) και των συνδέσμων (links)

• επίπεδο παρουσίασης (presentation level):

• ακάθαρτο πληροφοριακό περιεχόμενο των υλικών που βρίσκονται στο υπερκείμενο

• διασαφηνισμένες γνώσεις που είναι διαθέσιμες στη μηχανή και επιτρέπουν την εκμετάλλευση του υπερκειμένου (υπεύθυνες για τις δυναμικές πτυχές του υπερκειμένου)

• τον τύπο “συγγραφέα” (author)

• τον τύπο “τελικού χρήστη” μέσα στον οποίο δεν υπάρχει παρά μόνο μια δυνατότητα, εκείνη της πλοήγησης

• οι σύνδεσμοι ενώνουν τις κορυφές επιτρέπουν στο χρήστη να “μεταβεί” σε κάποιο άλλο σημείο του συστήματος ανάλογα με τα ενδιαφέροντά του

• κάθε αλληλεπίδραση του χρήστη με το σύστημα στηρίζεται πάνω στο περιεχόμενο των κόμβων (κείμενο, ήχος, εικόνα κλπ.)

• ο χρήστης συμβουλεύεται αυτό το περιεχόμενο και έχει τη δυνατότητα να πλοηγηθεί ώστε να μεταβεί κάπου αλλού

• η πλοήγηση έγκειται στον ίδιο το χρήστη αλλά δεν πραγματοποιείται παρά μόνο σε συνάρτηση με τις προτάσεις προορισμού που του παρέχει το υπερκείμενο

α) ευκολία χρησιμοποίησης και σύλληψης:

F ο χρήστης δεν χρειάζεται να μάθει μια γλώσσα αλληλεπίδρασης με το σύστημα, για να το χρησιμοποιήσει

β) ελευθερία επιλογής:

F σε κάθε στάδιο χρήσης το υποκείμενο πραγματοποιεί την επιλογή του επόμενου κόμβου για εξερεύνηση

• “σημαντική”, συναρτήσει της σημασίας του κόμβου
• “συντακτική”, συναρτήσει της λειτουργίας του κόμβου (επόμενος ή προηγούμενος, τέλος ή αρχή κλπ.)

F ο τρόπος της παρουσίασης των γνώσεων δεν επηρεάζεται από λογικές, ιεραρχικές ή συνολοθεωρητικές δυσχέρειες, λόγω της δομής του συστήματος

γ) αβέβαιοι σκοποί:

η μεγαλύτερη ίσως καινοτομία των υπερμέσων ως “γνωστικά μέσα”

F επιτρέπουν να μην έχει καλώς προσδιορισμένους σκοπούς, αλλά συναρτήσει των απαντήσεων του συστήματος να προσεγγίζει προοδευτικά το πρόβλημά του

F αποπροσανατολισμός (desorientation) (γνωστικό αποτέλεσμα)

F γνωστική υπερφόρτωση (cognitive overload) σε μη γραμμική ανάγνωση, η γνωστική υπερφόρτωση πολλαπλασιάζεται (ταυτόχρονη επεξεργασία περιεχομένου και σχέσεων ανάμεσα στα διάφορα περιεχόμενα)

F η απόδοση μιας ιδέας ή η διαδρομή της σκέψης μπορεί να περιλαμβάνει ένα πολυδιάστατο δίκτυο από σημεία που οδηγούν σε περαιτέρω επεξεργασία ή και σε διαφωνία που μπορούν να ληφθούν υπόψη ή να απορριφθούν από το χρήστη

η έννοια του υπερκειμένου συνδέεται με εκείνη του νοήματος ή της σημασίας

“η υπερκειμενική μεταφορά αποδίδει την χωρίς τέλος αναδρομική δομή της σημασίας γιατί αφού συνδέει λέξεις και φράσεις των οποίων οι έννοιες εξαπλώνονται και αντανακλώνται πέρα από τη γραμμικότητα του λόγου, ένα κείμενο είναι πάντα ήδη ένα υπερκείμενο, ένα δίκτυο συνειρμών”

“κάθε κείμενο, σύμφωνα με την J. Kristeva, είναι άμεσα συνδεδεμένο με άλλα κείμενα, είναι ένα "μωσαϊκό" από αναφορές σε άλλα κείμενα, ένα "δια-κείμενο" σε μια σειρά από κείμενα”.

χαρακτηρίζεται από έξι αφηρημένες και γενικές αρχές (P. Lιvy, 1990):

• αρχή της μεταμόρφωσης: ένα υπερκειμενικό δίκτυο βρίσκεται διαρκώς σε εξέλιξη

• αρχή της ετερογένειας: οι κόμβοι και οι δεσμοί είναι ετερογενείς

• αρχή της πολλαπλότητας και του εγκιβωτισμού των κλιμάκων, εξαιτίας του “μορφοκλασματικού” (fractal) τρόπου οργάνωσής του

• αρχή της εξωτερικότητας: δεν εμπεριέχει οργανική μονάδα, ούτε εσωτερικό κινητήρα (moteur), όπως για παράδειγμα συμβαίνει στα έμπειρα συστήματα

• αρχή της τοπολογίας: όλα μέσα σε ένα υπερκείμενο λειτουργούν με την αρχή της εγγύτητας (proximitι) και της γειτνίασης (voisinage)

• αρχή της κινητικότητας των κέντρων: το δίκτυο διαθέτει διαρκώς πολλά κέντρα

α) ποικιλία δυνατών δρομολογίων:

β) ελευθερία διαδρομής:

γ) έλεγχος από το χρήστη:

• το υπερμέσο συνιστά ισχυρό εργαλείο για τις παιδαγωγικές καταστάσεις

• ο μαθητής - χρήστης ενός υπερμέσου μπορεί πολύ εύκολα και με ιδιαίτερα φιλικό τρόπο να έχει πρόσβαση στην πληροφορία

• δυνατότητα να προσεγγίσει στοιχεία πληροφορίας για να τα συγκρίνει και να τα αναλύσει

• χρήση πολλαπλών τρόπων αναπαράστασης σε αντίθεση με την παραδοσιακή εκπαίδευση που χαρακτηρίζεται από το λογοκεντρισμό και την έμφαση που προσδίδει στο γραπτό και τον προφορικό λόγο

σε αντίθεση με τα ακούσματα που κατακρατούνται σε ποσοστό 20%

• ο μαθητής με βάση ένα ευρύ πεδίο καταστάσεων μπορεί να προχωρήσει σε αφαίρεση ή να γενικεύσει απομονώνοντας έτσι μια υπονοούμενη έννοια

• ο μαθητής μπορεί να επαληθεύει αν μια αφηρημένη γνώση βρίσκει εφαρμογή μέσα σε αυτή ή σε αυτή την ειδική περίπτωση

και στις δύο περιπτώσεις, εκπαιδεύεται στην επιλογή της πληροφορίας σύμφωνα με κριτήρια καταλληλότητας τα οποία οφείλει να ορίσει σε συνάρτηση με τον αρχικό του στόχο μεταξύ των προσφερόμενων δυνατοτήτων του συστήματος

• τα υπερμέσα μπορούν να γίνουν αποτελεσματικά εργαλεία για την ενίσχυση δραστηριοτήτων σύνθεσης και παραγωγής του μαθητευόμενου

• η δημιουργία υπερμέσων αποτελεί μια δραστηριότητα η οποία επιτρέπει στο μαθητευόμενο να αποκτήσει περισσότερο σύνθετες και περίπλοκες δεξιότητες

α. παρουσίαση, όπου ο μαθητευόμενος περιπλανιέται μέσα σε ένα δίκτυο σχεδόν γραμμικό, διότι οι στόχοι περιορίζονται στην απλή πρόσκτηση πληροφοριών

β. προσομοίωση για την πραγματοποίηση ενός επαγωγικού τρόπου σκέψης όπου πρόκειται να ανακαλυφθεί η λειτουργία ενός σχεσιακού (relational) μοντέλου που αποτελεί τη βάση της προσομοίωσης

γ. χρήση υπερμέσων για την κατασκευή βάσεων δεδομένων

δ. χρήση υπερμέσων για την κατασκευή και “εκσφαλμάτωση” (debugging) γνώσεων πάνω σε ένα δοσμένο θέμα, ενσωματώνοντάς τες σε μια εφαρμογή που δημιουργεί ο μαθητευόμενος

ο μαθητής μπορεί να θεσπίσει τον ίδιο του το γνωστικό χάρτη (carte cognitive)

η ελεύθερη επιλογή της διαδρομής και η αλληλεπιδραστικότητα (interactivity) του λογισμικού ευνοούν την προσωπική εμπλοκή στη διαδικασία της μάθησης

• μορφές αλληλεπιδραστικότητας, (συνδέονται με την κατασκευή υπερμέσων)
• παιδαγωγικές πρακτικές (συνδέονται με τον τρόπο χρήσης στα πλαίσια μάθησης)
• ρόλος στην πρόσκτηση και τη δόμηση των γνώσεων και ιδιαίτερα τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στην επιλεγμένη από το μαθητή διαδρομή μέσα σε ένα σύστημα υπερμέσων και το βαθμό των προσκτηθέντων γνώσεων στο τέλος αυτής της διαδρομής

N. Negroponte (1995) διευθυντής του MediaLab (MIT):

F μια εφαρμογή πολυμέσων πρέπει να θεωρηθεί κάτι περισσότερο από το “ήχος και φως” της πληροφορίας, όπου αναμιγνύονται κομμάτια video, ήχος και δεδομένα

F η ελεύθερη μεταφορά bits από το ένα μέσο στο άλλο είναι ο χώρος στον οποίο ανήκει το πεδίο των πολυμέσων

F το μέσο δεν είναι πια το μήνυμα στον ψηφιακό κόσμο αλλά μια ενσάρκωση του μηνύματος

F ένα μήνυμα είναι δυνατόν να αποδίδεται με πολλαπλούς τρόπους, που όλοι ωστόσο προέρχονται από τα ίδια δεδομένα (N. Nεγροπόντης, 1995)

Windows Multimedia για το λογισμικό και MPC για τους συμβατούς IBM

QuickTime για τους Macintosh