1

1.4. Oι δραστηριότητες:

αλληλεπιδραστικότητα, ρομποτική, ηλεκτρονικά παιγνίδια

1.4.1. H έννοια της αλληλεπιδραστικότητας

η ουτοπία του διαλόγου με τον υπολογιστή

αλληλεπιδραστικότητα (interactivity) ή διαδραστικότητα ή διαλογικότητα

καθιερώθηκε αρχικά τη δεκαετία του εξήντα στα πλαίσια των ερευνών πάνω στις τηλεπικοινωνίες, αλλά γνώρισε το απόγειό της μετά τη μαζική χρήση των υπολογιστών τα τελευταία χρόνια

η ιδιότητα εκείνων των πληροφορικών συστημάτων να “απαντούν” στο χρήστη μέσω ενός περιορισμένου ή και ευρέους πεδίου επιλογών

καινοτομία που προέρχεται από το γεγονός του ότι εφαρμόζεται σε μηχανές οι οποίες μέχρι τώρα δεν επέτρεπαν παρά την παθητικότητα του

υπάρχει αλληλεπιδραστικότητα όταν η μηχανή αντιδρά στις παρεμβάσεις του χειριστή μέσω διάφορων περιφερειακών

η αλληλεπιδραστικότητα τοποθετείται ανάμεσα στην αυτοματοποίηση και την αυτονομία της μηχανής

ο τελικός χρήστης μπορεί να ελέγχει την ανάκτηση, την επεξεργασία και την εμφάνιση της πληροφορίας. Η ροή της πληροφορίας ανάμεσα στο χρήστη και στο πληροφορικό σύστημα πραγματοποιείται αμφίδρομα σχηματίζοντας έτσι την έννοια διαλόγου

ουσιαστικό στοιχείο που χαρακτηρίζει τα αλληλεπιδραστικά συστήματα είναι το γεγονός της αποστολής πίσω στο χρήστη κάποιας ανατροφοδότησης (feed-back)

ο χρήστης, ανάλογα με τα μηνύματα που λαμβάνει, καθορίζει και τη συμπεριφορά του απέναντι στο σύστημα, μπορώντας να τροποποιήσει τις λειτουργίες του

στα αλληλεπιδραστικά πολυμέσα ο χρήστης διαθέτει τη δυνατότητα να επεμβαίνει στη ροή της εφαρμογής καθορίζοντας το τι και πότε θα δει ή θα ακούσει.

Νέες δυνατότητες στους χρήστες - προπαντός στους αρχάριους -

ενεργά όντα ως προς τη σχέση τους με την πληροφορία που από μετατρέπεται σε δυναμική καθώς και περισσότερο και γρηγορότερα προσβάσιμη

χρήστης είναι αυτός που καθορίζει το δρομολόγιο μέσα στην αναζήτηση της πληροφορίας (αλλαγή παραδείγματος):

η προτεραιότητα μεταφέρεται πλέον από το χειριστή στο χρήστη

μετατοπίζεται από τη λογική της λειτουργίας στη λογική της χρησιμοποίησης

η επιτυχία του όρου μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός του ότι αναφέρεται στη φαντασίωση της τεχνολογικής παντοδυναμίας, στην ιδέα μιας πολιτισμικής αλλαγής

η αλληλεπιδραστικότητα συνιστά ένα νέο είδος επικοινωνίας, στο μέτρο που η επικοινωνία ανάμεσα σε ανθρώπινους συνομιλητές αντικαθίσταται μερικώς από την επικοινωνία ανθρώπου - μηχανής

Είδη αλληλεπιδραστικότητας

η αλληλεπιδραστικότητα με το χρήστη εκλαμβάνει διάφορες μορφές και είναι πάντα συνάρτηση του χρησιμοποιούμενου λογισμικού

είτε υπό οπτική μορφή (κείμενο, γραφικά), είτε υπό τη μορφή ήχων, μπορούμε να διακρίνουμε δύο τύπους αλληλεπιδραστικότητας:

λειτουργική (functional) αλληλεπιδραστικότητα

αφορά το μέρος εκείνο του λογισμικού που αποκαθιστά και διαχειρίζεται το πρωτόκολλο επικοινωνίας ανάμεσα στο χρήστη και το υλικό (hardware). Πρόκειται για πρωτόκολλα επικοινωνίας που συνδέονται με την έρευνα, την ανάκτηση και την παρουσίαση της πληροφορίας, με λίγα λόγια τη λογική και την εργονομία των ανταλλαγών πληροφορίας: ταχύτητα και ευκολία χρήσης, περιφερειακά εισαγωγής, χρώματος, κλπ.

σκόπιμη ή προθετική (intentional) αλληλεπιδραστικότητα

αφορά το μέρος του λογισμικού που αποκαθιστά και διαχειρίζεται το πρωτόκολλο επικοινωνίας ανάμεσα στο χρήστη και το δημιουργό του λογισμικού που δεν είναι παρών στο χώρο λειτουργίας του προγράμματος, αλλά μέσω αυτού συμμετέχει στην επικοινωνία

Εκπαιδευτικές χρήσεις

η αλληλεπιδραστικότητα έχει κεντρικό ρόλο στη σύλληψη και δημιουργία εκπαιδευτικού λογισμικού και στη λειτουργία του με πραγματικούς μαθητευόμενους

εκπαιδευτικό λογισμικό:

μαθησιακό περιβάλλον που εγκαλεί γνωστικές δραστηριότητες συναφείς με ένα σύνολο οργανωμένων έργων μέσα σε μια αλληλεπιδραστική δομή

που καθορίζει σε πιο μαθησιακό επίπεδο μπορεί να χρησιμοποιηθεί το λογισμικό και ποια γνωστική πρόοδο είναι ικανό να διασφαλίσει

αλληλεπιδραστικότητα εκπαιδευτικού λογισμικού

λειτουργική: στο λειτουργικό επίπεδο η αλληλεπιδραστικότητα συνιστά τη βάση ενός εκπαιδευτικού λογισμικού και την ευκολία χειρισμού του.

προθετική: στο προθετικό σχετίζεται με το κατά πόσο ο δημιουργός του παρέχει τη δυνατότητα στο μαθητευόμενο να εκφράζει τις ερωτήσεις και τα σχόλιά του

αναπόσπαστο στοιχείο όλων των σύγχρονων πληροφορικών συστημάτων

μέσο διασύνδεσης ανθρώπου - μηχανής (interface)

εκπαιδευτικό λογισμικό (υπερμέσο ή έμπειρο διδακτικό σύστημα)

σημαντικός ρόλος αποδίδεται στο επίπεδο αλληλεπιδραστικότητας που διαθέτει

έμφαση στην προσωπική εμπλοκή του μαθητευόμενου ή του χρήστη

όσο πιο δραστήρια συμμετέχει ένα άτομο στη διαδικασία πρόσκτησης μιας γνώσης, τόσο καλύτερα την εντάσσει, τη συγκρατεί και την ανακτά στη συνέχεια

το επίπεδο αλληλεπιδραστικότητας: θεμελιώδες χαρακτηριστικό για τη μάθηση

Κριτήρια αξιολόγησης εκπαιδευτικού λογισμικού με βάση την αλληλεπιδραστικότητα

έμπειρα διδακτικά συστήματα: πόσο ευλύγιστος και “φυσικός” είναι ο διάλογος ανθρώπου - μηχανής

υπερμέσα - αλληλεπιδραστικά πολυμέσα: μη γραμμική διάσταση και δυνατότητα να προωθούν τη συνειρμική σκέψη, επιτρέπουν και ευνοούν μια εξερευνητική στάση απέναντι στις προς εκμάθηση ή αφομοίωση γνώσεις

δυνητικές πραγματικότητες: συνθετικοί κόσμοι με τεράστιες εκπαιδευτικές προεκτάσεις, άμεσο αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης - η αλληλεπιδραστικότητα στην πλέον ολοκληρωμένη μορφή της - ανάμεσα στο χρήστη και στο κατάλληλα προσαρμοσμένο πληροφορικό σύστημα

Κριτήρια ...

αφορά τις δυνατότητες και το εύρος επιλογών που παρέχονται στο χρήστη από το σύστημα

αναφέρεται στις αισθητήριες πτυχές και έχει να κάνει με τον τρόπο απόδοσης του μηνύματος (ακουστικός ή οπτικός κλπ.)

σχετίζεται με το χρόνο και χαρακτηρίζεται από τα περιθώρια απάντησης στην εντολή

τεχνικό και σχετίζεται με το εύρος της μπάντας και την αρχιτεκτονική του δικτύου που αφορούν άμεσα στην παρεχόμενη πληροφορία

(εμπεριέχει το πρώτο) σχετικό με τις χρήσεις, τους τύπους δηλαδή των πράξεων που έχει στη διάθεσή του ο χρήστης

Τύποι αλληλεπιδραστικότητας ...

μηδέν βαθμός αλληλεπιδραστικότητας: βιβλία, δίσκοι και κασέτες όταν διαβάζονται ή ακούγονται με γραμμικό τρόπο (από την αρχή ως το τέλος) και η τηλεόραση όταν χρησιμοποιείται με το συμβατικό τρόπο. Συναντάται σε όλα τα media και συνδέεται με την έννοια της “διαθεσιμότητας”. Tο μόνο που μπορεί να πράξει ο χρήστης είναι η πρόσβαση ή η διακοπή στην παροχή της υπηρεσίας

γραμμικός: αφορά τη χρήση των παραπάνω μέσων με τη μέθοδο του “ξεφυλλίσματος”: διατρέχω γρήγορα ένα βιβλίο ή ένα δίσκο, αλλάζω τα κανάλια στην τηλεόραση

αλληλεπιδραστικότητα με μορφή “δένδρου” (tree structure): εφημερίδες και περιοδικά όπου η επιλογή γίνεται με τη βοήθεια ενός μενού

“γλωσσική” αλληλεπιδραστικότητα: χρησιμοποιεί λέξεις - κλειδιά ή και περιορισμένη χρήση φυσικής γλώσσας (π.χ. υπολογιστής)

αλληλεπιδραστικότητα της δημιουργίας: επιτρέπει στο χρήστη να συνθέσει ένα μήνυμα σε μορφή κειμένου, γραφήματος ή ηχητικό

αλληλεπιδραστικότητα των συνεχών εντολών: επιτρέπει τροποποίηση και μετακίνηση αντικειμένων απευθείας από το χρήστη (π.χ. ηλεκτρονικά παιγνίδια)

Compact Disc-Interactive

Interactive Video

Interactive TV

η αλληλεπιδραστικότητα ως μια νέα κοινωνική σχέση

προσομοιώνει με άμεσο ή με έμμεσο τρόπο την παρουσία ενός ανθρώπινου υποκειμένου μέσα σε ένα πληροφορικό μέσο, και γι’αυτό το λόγο συνιστά ένα κομβικό σημείο στα πλαίσια της επικοινωνίας ανθρώπου - μηχανής

δύο άξονες αύξουσας αλληλεπιδραστικότητας:

γλωσσική επικοινωνία με μοντέλο τη συζήτηση (μέσω του πληκτρολογίου) κωδικοποιημένη ανταλλαγή (αυτόματος διανεμητής χρημάτων, προγραμματισμός μιας συσκευής βίντεο κλπ.), “διαλογική” επικοινωνία (τηλεματική, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο κλπ.), “έξυπνη” επικοινωνία (έμπειρα συστήματα)

προσομοίωση ρόλων με μοντέλο τη χειρονομία (μέσω του ποντικιού ή της επαφής στην οθόνη κλπ.)

Δι.B.Y. (Διδασκαλία με τη Bοήθεια Yπολογιστή), γιατί το πρόγραμμα προσομοιώνει τον εκπαιδευτικό ενώ ταυτόχρονα ο μαθητευόμενος γίνεται ο ίδιος δάσκαλος του εαυτού του και δυνητικές πραγματικότητες.